خارخاسک و عرق خارخاسک چه خواصی دارند ؟ معرفی طبع و مضرات

ممکن است تاکنون نام گیاه خارخاسک را شنیده باشید. از گذشته تا به امروز از خارخاسک به‌ عنوان یک گیاه دارویی در درمان بسیاری از بیماری‌ها استفاده می شده است. جالب است بدانید از این گیاه کویری در مناطق مختلف جغرافیایی با اسم‌ها و تلفظ‌های گوناگون نام‌برده می‌شود؛ به‌عنوان‌ مثال به آن خارسه کوهک، شکر خنج، خارسه گوش و غیره هم می‌گویند. طب چین و هند از پیشتازان مصرف خارخاسک جهت درمان بیماری‌های مختلف هستند. در این مطلب قصد داریم علاوه بر نگاه مختصر به ساختار گیاه، خواص دارویی خارخاسک و عرق خارخاسک را نیز با هم بررسی کنیم.

خارخاسک چیست و در کجا پرورش می‌یابد؟

خارخاسک را می‌توان یک گیاه علفی یک‌ساله از خانواده اسپند با ساقه‌های خوابیده از انشعابات گسترده بر روی سطح زمین دانست. این گیاه علفی با داشتن گل‌های زرد و کوچک ساخته شده از 5 گلبرگ که به‌صورت انفرادی از هم قرار گرفته‌اند، در کنار برگ‌ها و برگچه هایی کوچک و ریز به زیبایی دیده می‌شود. ساقه این گیاه از کرک‌های ابریشمی پوشانده شده است. میوه خارخاسک به اسامی تخم کافشه، خسک دانه و تخم کاجیره هم مشهور است. به‌طورکلی از تمامی بخش‌های گیاه خارخاسک از جمله میوه، دانه، برگ، ریشه می‌توان استفاده نمود. اما اکثراً از میوه این گیاه برای درمان به کار گرفته می‌شود. میوه‌های گیاه خارخاسک را در اواخر فصل تابستان و یا اوایل فصل پاییز جهت استفاده جمع‌آوری می‌کنند.

از نظر شکل میوه خارخاسک ظاهری گرد و سه پهلو دارد که از پنج قسمت تشکیل شده است و اطراف میوه را خارهای تیزی در برگرفته است. در ضمن رنگ میوه‌های این گیاه سبز مایل به زرد، بدون بو و با طعم مشخص است. در نگاه اول شاید شما فکر کنید علف هرز است اما با دقت بیشتر بر روی گیاه می‌توان خارخاسک را از علف هرز تشخیص داد. از جهت بومی و جغرافیایی، گفته می‌شود این گیاه به دلیل مقاومت خوب در برابر کم‌آبی می‌توان آن را در اغلب نواحی معتدل و یا کویری هم یافت. به عنوان مثال مناطقی نظیر قم، تهران، خوی گرفته تا دامغان، سبزوار، خراسان و در مرکز ایران اراک و اصفهان و در نهایت شیراز. می‌توان نتیجه گرفت این گیاه خود را از جهت اقلیمی با بسیاری مناطق در ایران و جهان سازگار کرده است و شما می‌توانید آن را به‌راحتی در هر منطقه ای پیدا کنید.

عرق خارخاسک چگونه تولید می‌شود؟ (طرز تهیه عرق خارخاسک)

گرفتن عرقیات مربوط به گیاهان به دو روش سنتی و صنعتی قابل انجام است. ما هر دو روش استفاده شده برای گرفتن عرق خارخاسک را به طور مختصر برای شما عزیزان بیان خواهیم کرد.

روش سنتی تهیه عرق خارخاسک

در زمان‌های قدیم عرق خارخاسک به‌صورت سنتی از طریق جوشاندن این گیاه با آب و سرد نمودن بخارات آن و در نهایت جمع‌آوری عرق گیاه حاصله به دست می‌آمد. برای این منظور دیگ‌هایی بزرگ که اغلب از جنس مس بودند را روی آتشی بزرگ قرار داده و بخش‌های مختلف از گیاه را جهت جمع‌آوری عرق در داخل دیگ قرار می دادند. سپس بخارات حاوی عرقیات گیاه از طریق لوله‌هایی مخصوص از دیگ موردنظر خارج شده و وارد یک محیط سرد جهت انجام تقطیر می‌شد. در واقع عملیات تقطیر صورت‌گرفته همان فشرده عرق گیاه مدنظر ما بود. پس از اتمام کار این قطره‌های جمع شده از عرق فشرده گیاه را در ظروف مخصوص جمع آوری می‌کردند.

روش صنعتی تهیه عرق خارخاسک

در روش صنعتی هم برای گرفتن عرقیات گیاهان از جمله گیاه خارخاسک از دیگ‌های بزرگ تقطیر مخصوص استفاده می‌کنند. تنها تفاوت در این روش استفاده از دستگاه‌های تمام اتوماتیک جهت بسته‌بندی عرقیات به‌دست‌آمده و در نهایت انجام عملیات پاستوریزه نمودن آن‌ها است. عرق خارخاسک تولید شده توسط روش صنعتی به دلیل پاستوریزه نمودن آن توسط دستگاه‌ها برای مدت‌زمان طولانی‌تری قابل‌استفاده است. از جهت غلظت عرق‌های به‌دست‌آمده، به میزان مصرف آب درون دیگ ها به هنگام انجام عملیات عرق گیری مربوط است. به این صورت که چنانچه از آب بیشتری در دیگ حاوی گیاه استفاده شود مطمئناً عرق مدنظر رقیق‌تر خواهد بود و برعکس این موضوع هم صادق است.

دمنوش خارخاسک

برای تهیه دمنوش خارخاسک همانند دم نمودن یک چای عمل می‌کنیم. ابتدا می‌گذاریم تا آب به جوش آید سپس درون یک لیوان مقادیر مناسبی از این گیاه که در حدود 2 تا 5 گرم است را به همراه آب جوش اضافه می‌کنیم. این کار را می‌توان درون قوری هم انجام داد. در نهایت شما باید 10 الی 15 دقیقه صبر کنید تا دمنوش ما به‌خوبی دم بکشد. به یاد داشته باشید در حین دم کشیدن درب ظرف را نیز بگذارید. در آخر با استفاده از یک صافی، تفاله گیاه را از دمنوش موردنظر جدا کرده و نوش جان کنید. میوه این گیاه را می‌توان روزی 2 الی سه باردم کرده و مصرف نمایید. چنانچه دوست دارید دمنوش شما طعم شیرینی داشته باشد بعد از آنکه کمی سرد شد می‌توانید از عسل و یا شیره انگور جهت شیرین نمودن آن استفاده کنید.

راحت‌ترین روش مصرف این گیاه استفاده از عرق خارخاسک است. البته خرید عرق هزینه بیشتری را می‌طلبد ولی دردسر دم کردن را ندارد و شما بدون اتلاف وقت هر زمان که بخواهید می‌توانید از آن استفاده کنید. بهترین زمان مصرف عرق خارخاسک قبل از صرف غذا و روزی 2 فنجان به همراه آب است.

خواص خارخاسک و عرق خارخاسک چیست ؟ 

از جهت طب سنتی اسلامی گیاه خارخاسک دارای خواص دارویی فراوان می‌باشد. استفاده از این گیاه به‌عنوان یک دمنوش یا عرق در وعده‌هایی از روز می‌تواند سبب رفع و درمان و حتی پیشگیری از بسیاری بیماری‌ها شود که ما در زیر به تعدادی از آن اشاره خواهیم کرد:

• درمان قطعی عفونت‌های مجاری ادرار، درمان زخم‌های مجاری ادرار و حتی ازبین‌بردن سنگ‌های تشکیل شده در مجاری ادرار
• رفع افسردگی و بی‌خوابی
• تقویت و افزایش میل جنسی در افراد
• به‌عنوان مسکنی قوی برای انواع التهابات و درد
• خاصیت کرم‌کش جهت از بین بردن انواع انگل‌های روده
• کمک به درمان بیماری‌های مربوط به کبد
• این گیاه با کاهش چربی خون از تصلب شراین در رگ ها جلوگیری می کند
• مناسب برای بیماران مبتلا به فشارخون و ناراحتی‌های قلبی و عروقی
• کمک به درمان چاقی و دیابت ناشی از آن
• درمان التهاب و برفک دهان در کودکان
• کاهش گرگرفتگی ناشی از دوران یائسگی بانوان

مضرات مصرف خارخاسک

ازآنجایی‌که خارخاسک از خاصیت قاعده آوری برخوردار است احتمال سقط جنین با مصرف زیاد این گیاه بیشتر می‌شود. به همین علت خانم‌های باردار در استفاده از این دمنوش باید احتیاط بیشتری داشته باشند و با مشورت و طبق تجویز پزشک از آن استفاده کنند. یکی دیگر از موارد دقت در مصرف گیاه خارخاسک مربوط به افرادی است که معده‌شان به طور معمول اسید معده زیادی ترشح می‌کند چراکه ممکن است به هنگام مصرف آن مقدار بیش از اندازه اسید معده ترشح شود و این خود سبب ناراحتی‌های همانند رفلاکس و سوزش معده در فرد گردد.

در برخی از افراد هم دیده شده با مصرف دوز بالا از خارخاسک دچار سردرد می‌شوند پس حتماً مقدار مناسبی از آن را در طول روز مصرف کنید. به یاد داشته باشید زیاد روی در استفاده از یک دمنوش می‌تواند اثری معکوس بر سلامتی شما بگذارد. در ضمن به مادران در دوران شیردهی هم توصیه عدم استفاده از دمنوش داده می‌شود. افرادی هم که دچار تومورهای نادر آندروژن هستند نباید از این گیاه استفاده کنند. برخی از خانم ها ممکن است پس از مصرف خارخاسک دچار خونریزی شدید عادت ماهیانه شوند. پس در صورت بروز چنین مشکلی مصرف آن را قطع نماید. در کل تحقیقات نشان داده است استفاده از خارخاسک عوارض مهمی به دنبال نداشته است، ولی به‌هرحال باید به هنگام بروز عوارض ناشی از مصرف، استفاده آن را قطع کرد.

طبع خارخاسک چیست؟

به‌طورکلی گیاه خارخاسک از طبیعت گرم و خشک برخوردار است. البته گفته می شود عرق خارخاسک تهیه شده از شاخ و برگ و گل های این گیاه دارای طبیعت سرد است. ازآنجایی‌که بسیاری از بیماری‌های بدن نتیجه غلبه سردی و بلغم در بدن است؛ خارخاسک بهترین گزینه جهت تعدیل طبیعت سرد می‌باشد. خارخاسک جزء دسته گیاهان آلکالوئید محسوب می‌شود و سرشار از مواد معدنی نظیر گلوکز، فسفر، آهن، گوگرد، کلسیم، ازت، سدیم و پتاسیم، فلاونوئیدها و ساپونین‌ها است.

از خارخاسک در کجاها استفاده می‌شود؟

باتوجه‌به خواص بسیار زیاد این گیاه کویری می‌توان از آن برای درمان و یا پیشگیری بسیار از بیماری‌ها استفاده کرد. در بسیاری از شهرهای کشورمان و نیز حتی در کشورهایی همچون در خاورمیانه، هند، چین و آسیای مرکزی از این گیاه جهت درمان بیماری‌ها استفاده می‌کنند. از خارخاسک هم به‌صورت چای گیاهی برای استفاده در دمنوش ها و هم به‌صورت یک عرق گیاهی و یا حتی به شکل پودر که از خشک‌کردن گیاه خارخاسک است، می‌توان استفاده نمود.

• درمان قند خون با خارخاسک

به‌عنوان‌مثال زمانی که قند خون شما بالاست و قصد دارید به‌صورت پیگیر به روش سنتی و گیاهی به درمان خود بپردازید؛ می توانید از خارخاسک با مقادیر معین و مشورت پزشک استفاده نمایید. تنها نکته مهم این است چنانچه شما داروی قند هم مصرف می‌کنید استفاده هم‌زمان از این گیاه در کنار دارو شیمیایی می‌تواند سبب افت بیشتر قند خون شما گردد. پس حتماً قبل از مصرف با پزشک خود این موضوع را درمیان بگذارید.

• بهبود کلیه‌ها، مثانه و مجاری ادرار با خارخاسک

گاهی از مشکلات ادراری رنج می‌برید مثلاً ادرار شما بند آمده باشد و یا دچار سنگ مجاری ادرار و مثانه و کلیه هستید. خاصیت ادرارآور این گیاه می‌تواند کمک بزرگی برای درمان شما باشد.

• تقویت جسمی و روحی بدن

درصورتی‌که دچار ضعف بدنی هستید خارخاسک کمک مؤثری برای تقویت قوای جسمی و روحی شما خواهد بود. امروزه در بسیاری از مکمل های قوای جنسی از این گیاه استفاده می شود. گیاه خارخاسک بهترین گزینه جهت تقویت سلامت زنان پس از زایمان است.

• بیماری های دهان و لثه

از این گیاه برای رفع هرگونه آفت و زخم دهان نیز می‌توان بهره گرفت.

• تناسب اندام

داشتن بدن ورزشکاری با عضلات قوی آرزوی بسیاری از افراد است. گیاه خارخاسک با تقویت هرچه بیشتر ماهیچه‌ها و عضلات بدن، به شما در داشتن ظاهری زیبا و متناسب کمک فراوانی می‌کند. پس در کنار ورزش صحیح و خوردن مکمل‌ها، از این گیاه معجز گر غافل نشوید و آن را در برنامه و رژیم خود قرار دهید.

• ازبین برنده اشتها کاذب و پرخوری

این روزها همه به فکر داشتن وزنی ایده‌آل هستند. بسیاری از افراد به طور ناخودآگاه دچار مشکل پرخوری می‌باشند. استفاده از گیاه خارخاسک در درمان این دست از بیماری‌ها بسیار مؤثر است.

• درمان حساسیت های پوستی

خارخاسک علاوه بر درمان انواع التهابات، حساسیت‌های پوستی و اگزما می‌تواند در جوان‌سازی و شادابی پوست شما نقش مهمی ایفا کند. پس خاصیت ضد پیری این گیاه جادویی را فراموش نکنید و می‌توانید از این گیاه به‌عنوان ماسکی مناسب جهت درمان بیماری‌های پوستی استفاده کنید.

• درمان بیماری های مختلف روده و معده

خاصیت ضدمیکروبی گیاه خارخاسک و نیز ضد نفخ بودن آن سبب شده تا بسیاری افراد که دچار انواع بیماری‌های روده و معده هستند به این گیاه روی بیاورند. این گیاه می‌تواند در کنار درمان اسهال ناشی از مسمومیت غذایی به درمان یبوست هم کمک کند.

کلام آخر

با مطالعه و اطلاع از خواص گیاهان دارویی می‌توان از آن ها در بهبود هر چه‌بهتر سلامت جسم و روح کمک گرفت. تنها نکته‌ای که باید حتماً به آن توجه شود طریقه مصرف گیاهان دارویی نظیر خارخاسک است. امروزه فروشگاه‌های بسیاری وجود دارند که این گیاهان را در اشکال متنوع از برگ و ساقه وگل و میوه، عرقیات گیاهی و حتی به شکل پودر شده، در انواع برندها به فروش می‌رسانند. عرقیات پاستوریزه و گیاهانی با بسته بندی های زیبا و بهداشتی می توانند بهترین گزینه در انتخاب آن ها باشند.